EndMO Yasal bir Gerekliliktir

Söz konusu olan endüstri mühendislerinin mesleki örgütlenmesidir.

Türkiye'de mühendislerin mesleki örgütlenmesini düzenlemek için oluşturulan yasa “TMMOB Yasası”dır. Resmi dilde “yasa”ya “kanun” dendiği için bunun tam adı da “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu”dur. 6235 sayılı bu yasa TMMOB'yi “Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu” olarak tanımlar.

Bu yasanın EndMO'yu ilgilendiren temel iki maddesi şöyledir:

Madde 1 - Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını icraya kanunen yetkili olup da mesleki faaliyette bulunan yüksek mühendis, yüksek mimar, mühendis ve mimarları teşkilatı içinde toplayan tüzel kişiliğe sahip Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği kurulmuştur.

Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan Birliğin ve Odaların merkezi Ankara'dadır.

Madde 2 - Birliğin kuruluş amacı ile yapamayacağı faaliyetler ve işler aşağıda gösterilmiştir.

Birliğin kuruluş amacı:

a) Bütün mühendis ve mimarları ihtisas kollarına ayırmak ve her kol için bir oda kurulmasına karar vermek;

Bu suretle aynı ihtisasa mensup meslek mensuplarını bir Odanın bünyesinde toplamak; merkezde idare heyeti, haysiyet divanı ve murakıplar gibi görevlilere yetecek kadar üyesi bulunmayan Odanın merkezini, Umumi Heyetin belirleyeceği yerde açmak;

b) Mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak;

c) Meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmektir.

Birlik ve organları, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar.

Endüstri mühendisliğinin bir “ihtısas kolu” olması Türkiye için bile daha 1970'lerde kabul görmüştür ki; ODTÜ, İTÜ (kuruluşta Sanayi Mühendisliği) ve Boğaziçi Üniversitesinin ardından 1974'te Ege (daha sonra Dokuz Eylül) Üniversitesi, 1977'de Anadolu (daha sonra Osmangazi) Üniversitesi ve Sakarya Üniversitelerinde de Endüstri Mühendisliği Bölümleri açılmıştır.

Endüstri mühendisliğini, bir kere mühendislik alanındaki bir uzmanlık olarak kabul ettikten sonra; “Yasa”; Endüstri Mühendisleri Odasının kurulmasını, diğer odaların kurulmasında olduğu gibi, TMMOB'nin kuruluş amacı olarak tanımlamaktadır.

1954 yılında kurulduğu için TMMOB'nin mühendisleri ihtisas kollarına ayırırken "endüstri mühendisliği"ni bir kol olarak ayırmamış olması anlaşılır bir şeydir. Endüstri mühendisliği ayrı bir bölüm olarak eğitim vermeye başladıktan sonra ve yeterince endüstri mühendisinin oluşmasından önce; endüstri mühendislerinin -bir tür yakınlık yakıştırmasıyla- var olan bir odayla ilişkilendirilmesi de anlaşılır bir şeydir. Nitekim yasa bunu da şöyle düzenlemektedir:

Madde 17 - Sayıları oda teşkiline müsait olmıyan ihtısas mensupları Birlik Umumi Heyeti karariyle ihtısaslarına göre en yakın odaya ithal olunur.

Yasa burada da başka hiçbir kısıt tanımlamamıştır. Tek kısıt; “ihtisas mensuplarının sayısının oda teşkiline müsait olup olmaması”dır. Fakat bunun “yeter sayısı” da tanımlanmamıştır. Bu durumda denklik temelinde bir değerlendirmeyle diğer mühendis odalarının kaç kişiyle kurulduğununa bakılabilir. Bugün o verileri bulmak zordur. Fakat TMMOB Genel Kurul raporlarına ve sitesine güvenerek oluşturulmuş aşağıdaki veriler ile odaların o zamanki üye sayılarının fikir verebileceğini sanıyorum.

Odaların kuruluş yılları ve son yıllardaki üye sayıları:

1999 yılında, toplam sayısının 12.000'nin altında olmadığı tahmin edilen endüstri mühendislerinin MMO içerisindeki üye sayısının 2.900 dolayında olduğunu anımsatarak şöyle söylenebilir: Yukarıdaki liste de göstermektedir ki; Endüstri Mühendisleri Odasının kurulmasını geciktirmenin önünde “sayılarının oda teşkiline müsait olmaması” gibi bir gerekçe olamaz. Bu durumda, Endüstri Mühendisleri Odası'nı kurmak TMMOB için yasal bir gerekliliktir.

Endüstri Mühendisleri Odası kurulduktan sonra; EndMO “mensuplarının; müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak”la yükümlü hale gelir.

Bunun yanı sıra; “Meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirme”yi de yüklenir.

Bu görevleri Endüstri Mühendisleri Odası Genel Kurulu, yetkilendirdiği kurullar aracılığıyla, yerine getirir. Bu işler için başka uzmanlık alanlarıyla işbirliği gerektiğinde de, aynı kurullar gerekli değerlendirmeleri yaparlar.

Bu kadar yalın ve yasal bir örgüt, endüstri mühendislerinin de “gönlünün olmaması” nedeniyle, ülkemizde bir imgeye dönüştürülmüştür.