"OR as a Profession" makalesinin kaynak gösterilme tarihi

Çağlar Güven'in Eylül başındaki "YAEM 35. Ulusal Kongresi"nin açılış konuşmasında yıllar sonra yeniden gündeme getirdiği Churchman'ın "Operations Research as a Profession" makalesi ve üzerine söyledikleri kimin, ne kadar uykusunu kaçırdı bilmiyorum. Çünkü sessizliğin umursamazlık anlamına gelmediğini biliyorum.

Bu arada, bu makalenin referans olarak kullanılmasının tarihçesini gözden geçirdim.

​
Churchman, 2004'te ölene kadar geçen üçtebir yüzyılda bu makale 21 kez referans olarak gösterilmiş; öldükten sonraki 10 yılda, iki katından fazla.

Bilim dünyasındaki bu gecikme geniş kitleler söz konusu olduğunda çok daha büyük zaman kayıplarına yol açıyor. Günün birinde, kitle iletişimi üzerine çalışanların da, 3-5 kuruş yüzünden, çabalarını ne kadar yanlış alanlarda yoğunlaştırdıklarını anlayacaklarını umuyorum.

Bir "tartışamama" göstergesi - İmza kampanyaları

İzleyebildiğim kadarıyla Change org’da Endüstri Mühendisleri Odasının Kurulması gündemiyle iki imza kampanyası oldu.

Daha yeni olanın üzerinde yeterince çalışılmamış bir girişim olduğu belliydi. 200 imza hedeflemişler; 10 Temmuz'da 100’ü ancak geçmişlerdi.
25 Ağustos’ta baktığımda tam 200 olduklarını gördüm. Hedefi 500 imzaya çıkarmışlar. 6 Eylül'de de 202 oya yükselmişler.
Daha işe başlarken 40.000’den fazla endüstri mühendisinden Oda kurmak için 200 imza ve TMMOB’nin bunu ciddiye almasını beklemek!
Öte yandan, benim farkına varmamdan sonraki bir buçuk ayda ancak 70-80 imzanın eklendiğini düşünürsek kullanılan video, slogan ve dili fazla da dert etmemek gerektiği hemen ortaya çıkar.
Endüstri Mühendisleri Odası’nın kurulmasını dileyenlerin, olumsuz kalkışmalardan birinin örneği olarak, bu girişimi bilmeleri gerektiğine inanıyorum:
https://www.change.org/p/end%C3%BCstri-m%C3%BChendisleri-end%C3%BCstri-m%C3%BChendisleri-odas%C4%B1n%C4%B1n-kurulmas%C4%B1
Bu kampanyalar change org’ta ne kadar süre tutuluyor onu bilmiyorum; o nedenle günün birinde erişemezseniz, yukarıda verdiğim bilgilerle yetineceksiniz :(

Önceki kampanyanın, biraz daha iddialı olsa da Oda kavramını oturtamamış olmanın sıkıntılarını taşıdığını düşündüm.
https://www.change.org/p/tmmob-end%C3%BCstri-m%C3%BChendisleri-odas%C4%B1-kurulmas%C4%B1n%C4%B1-talep-ediyorum

Çağrı metni, Oda’nın doğru algılanmadığını gösteriyor: Oda’nın asıl işlevi "meslek alanını düzenlemek"tir. Çağrıda ise öne çıkan iki nokta vardır:
1. Taban ücret belirlenmesini de kapsayan özlük haklarının korunması
2. Diğer meslek örgütlerine ideolojik takıntılardan uzak bir odanın olabileceğini kanıtlamak

Sonuçta bu kampanya da hedeflediği 1500 imzaya 267 kala kapanmış. Bu başarısız deneyimden sonra; hala açık olan 500 imza hedefli kampanyayı düzenleyenlerin derdini anlamak daha da zorlaşıyor: Senden öncekiler 1200'ü geçmişler bir anlamı olmamış; 500 hedefiyle varmak istediğin nedir?

Bu kampanyalar endüstri mühendislerinin Oda talebinin olmadığının kanıtı olarak da görülebilir. Fakat taleplerin ortaya konmasından başlayan yetersizliklerin rolünün daha belirleyici olduğu son derece açık. Keşke oda kurulmasına karşı olan endüstri mühendislerinin görüşlerinin de ortaya konulabildiği ortamlar oluşabilse...

Tartışabilmeyi olanaklı kılacak, ağırlığı olan bir merkez üretme çabası olmaksızın daha öteye gitmenin tamamen raslantılara kalacağına inanıyorum. İnternette 10.000'den fazla üyesi olan yerel endüstri mühendisliği grupları bulunmasına karşın imza kampanyalarının bu ölçüde karşılıksız kalmasını da tartışma zeminin gelişemediğinin bir kanıtı olarak görüyorum.

Günün birinde, gerçekten bir imza kampanyası da düzenlenebilir. Fakat hedefin; MMO'ya üye olanlar  arasında en az 3000, toplamda ise 10.000’den az olmaması gerekir. Bu hedefle yola çıkabilmek için yapılması gereken hazırlıklar da doğal ki buna göre olmalıdır...

EndMO'yu neden tartışamıyoruz?

Yöneylem Araştırması Endüstri Mühendisliği 35. Ulusal Kongresi'nde 20 yıl öncesinin gündemine geri döndüm: Endüstri mühendislerinin mesleki örgütlenmesi konusunu bir başka boyutuyla gündeme taşımaya kalktım. Çok az kişi ilgi gösterdi. Fakat bu konuya el atmışken aşağıdaki sunumun sonuçları temelinde bir adım atılabilmesi için bu günceden yararlanmaya çalışacağım.

Bu sorunun aşılamamasının temel nedeninin bu konunun tartışılamaması olduğu tezi üzerinden yola çıktım. Kendimden biliyorum; 20 yıldır tartışamadım. “Oda” kod adıyla ne zaman bir tartışma başlasa bir biçimde eriyip kayboldu.
Ben de bu tartışmaların neden sürdürülemediği üzerine kafa yorup bulabildiklerimi 35. Ulusal Kongre'de paylaşmayı seçtim.

En başta, Türkiye'nin, Endüstri Mühendisi nüfusu açısından dünyada çok önemli bir yere sahip olduğunun farkında olmak gerekiyor. Linkedin'deki verilerin günümüzdeki karşılığı ABD'den sonra en çok Endüstri Mühendisinin Türkiye'de yaşadığını gösteriyor. Bu veriye kuşkuyla yaklaşacak olanları anlamaya hazırım. Fakat nüfus büyüklüğünün çok önemli bir boyutta olduğunun inkar edilemeyeceğini gösterdiği de açıktır.

8 Eylül'deki verilere bakıldığında Endüstri Mühendislerinin yaşadıkları ülkelere dağılımında en kalabalık ülkeler böyle görünüyordu.

İkinci konu Linkedin'i bir kenara koyup Türkiye'deki üniversitelerin mezun ettiği endüstri mühendisi sayısına baktığımızda da ciddi bir "değer" ile karşılaşırız: 48.000'den çok.

Üçüncü konu da MMO içerisindeki Endüstri Mühendisi sayısıdır: MMO kaynaklarında E/İM olarak 7300 verildiğine göre 7000 olarak düşünebiliriz. Bu sayı şunun için önemlidir. Endüstri Mühendisleri Odası bugün kurulsa, sadece MMO'ya üye olanların EndMO'ya aktarılması sonucu TMMOB'nin 25 odası arasında en büyük 13. oda olacak büyüklükte olur.

Bu resimde mavi alanlar üye sayısıyla orantılı olarak Odaların üye sayısı büyüklüklerini gösteriyor. Kırmızı nokta MMO üyesi Endüstri mühendislerinin büyüklüğünü; kırmızı çember ise Endüstri Mühendisliği bölümlerininden mezun olanların sayısal büyüklüğünü gösteriyor (Resmi tıklayarak büyütebilirsiniz).


Endüstri Mühendislerinin benimseme olasılığının çok daha yüksek olduğu bir örgüt olarak EndMO TMMOB'nin üye sayısı en büyük odaları arasına girmeye şimdiden adaydır.

Bütün bu yalın gerçeklere rağmen, bırakın Oda kurulmasını, bu konu konuşulamamaktadır bile... Neden konuşup tartışamadığımızın çeşitli yönleri üzerinde durmak gerekiyor. Önce bunlara bakıp sonra da bu durumu aşmanın yolu olup olmadığını değerlendirmeye çalışacağım.

Endüstri Mühendisleri Odasını tartışamama dünyası; birbirini destekleyen 5 kaynaktan besleniyor

TMMOB'nin Politikaları
    TMMOB çekinceleri
TMMOB'nin kendine göre gerekçeleri var. Yönetimi güçleştireceğini düşündükleri için "Oda"ları çoğaltmak istemiyorlar. Tartışmaya çalışılırsa; bunu engellemediklerini, endüstri mühendislerinin oda kurma iradesini göstermedikleri için “oda”nın kurulamadığını sürerler. TMMOB yasasının TMMOB'ye verdiği Endüstri Mühendisleri Odasını kurma görevini yerine getirmemiş olmalarını zaman içerisinde geliştirilmiş MEDAK ve benzeri iç düzenlemelerle açıklarlar.
    MEDAK saçmalığını başımıza saranların özeleştiri yapmamaları
Odaları çoğalmak istememe politikası 1980'lerin sonunda Meslek Dalı Ana Komisyonu diye bir garabetin üretilmesine yol açmıştır. Oda kurma görevini savsaklamak üzere MMO içerisinde, büyük olasılıkla endüstri mühendisleri tarafından geliştirilen MEDAK, zamanla kurumsallaşarak günümüzdeki kısırlığı yaratmıştır. MEDAK'ın yaratıcılarının özeleştiri yapabilmesi sorunun çözümünde önemli bir gelişme sağlayacaktır.
    TMMOB Eğitiminden geçmek
Mesleki örgütlenme duyarlığı olan meslektaşlarımız Oda ile iletişim kurduklarında yukarıda tanımladığım politika doğrultusunda bir “eğitim”den geçerler. Tekstil Mühendisleri Odası'nın yanı sıra Bilgisayar Mühendisleri Odası örneği üzerinden ayrılan odaların yaşadıkları çözümsüzlükler tanımlanır. MMO'nun sahip olduğu parasal olanaklara sahip olmayacak bir EM Odasının kısa zamanda bir çöküş yaşayacağı vurgulanır. Oda çevresindeki meslektaşlarımız bu temelde bir eğitimden geçerler. Bu da, konuya en yakın kesimlerin bağımsız bir EM meslek örgütü konusunda umutsuzluğa sevk edilmesine yol açar.
   
Yalın Gerçeklikler
    Tartışmayı yürütecek bir merkezin eksikliği
TMMOB bu konuyu tartışma gündemine bile getirmeyince Endüstri Mühendislerinin meslek örgütünü tartışacak başka bir ağırlık merkezinin gerekliliği doğar. Bugüne kadar bunu bir gereklilik olarak gören hiçbir yapı çıkmamıştır. Herhangi bir EM bölümü, herhangi bir Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanları Toplantısı, Yöneylem Araştırması Derneği, böyle bir şeyi tartışma gündemine almamıştır.
   MEDAK'ın çok güçsüz bir yapı olması
MMO içerisinde Endüstri Mühendislerinin yer aldığı örgüt birimi Endüstri/İşletme Mühendisleri Meslek Dalı Ana Komisyonu adı verilen bütçesiz, yetkisiz, örgütsel öğrenme yeteneği gözetilmeden oluşturulmuş sıradan bir birimdir. Bu yapı da örgütlenme çerçevesini tartışmaktan uzaktır.
    Arada geçen örgütsüz zamanın sorunları büyütmüş olması
90'lardan sonrasında açmazlar büyümüştür. Yeni endüstri mühendisleri MMO'yu da benimsememiştir. Aynı zamanda “Oda” sorununun 20 yılı aşkın sürede çözülememiş olmasını, daha sonrasında da çözülemeyeceğinin ön bilgisi olarak gören gençler arayış isteklerini yitirmişlerdir.
Endüstri Mühendisliği meslek alanının düzenlenmesi için yapılabilecek olanlar genişleyip karmaşıklaştıkça işin altına girmek de güçleşmektedir. Bu da TMMOB'nin sahip çıkmadığı bir ortamdaki girişimcilerin cesaretlerini kıran bir etki yapmaktadır.
    İş dünyasının beceriksizliği
Birincil önemde olmasa da, endüstri mühendisliği alanının düzenlenmesine yönelik bir talep endüstri mühendislerinden yararlanan iş dünyasından da gelmemiştir. Örgütlü olan kesim iyi yetişmiş endüstri mühendislerini değerlendirme şansına sahip olduğu için diğerlerini dert etmemiş, bunu dert etmesi gerekenlerin örgütlülük düzeyi de bu sorunu fark edecek düzeye ulaşmamıştır. Özel kesim endüstri mühendislerinin bir meslek örgütünün olmamasını dert etmediği gibi kamu kesimi de dert etmemiştir.
   
Aşınmalar
    Sorumluluk üstlenmekten çekinmek
İlk iki ana başlığın geliştirdiği ortam sorumluluk üstlenmeyi zorlaştırmıştır. Özellikle mesleğin yetiştiricilerinin gözetmesi gereken mesleki örgütlenme konusu, liberal yaklaşımların alıp başını gittiği bir dünyada çok daha güçlü bir meydan okumayı gerektirir duruma gelmiştir. Egemen toplumsal hava, bu tür üstlenimlerin bir değer olarak algılanmasına izin vermediği için konuyu sahiplenen çıkmadıdemek yanlış olmaz.
    Yapılan verimsiz tartışmaların verdiği bıkkınlık
Oda tartışmaları dar çevrelerde kalmış, özgür bir ortam sağlanamamış, kısırlaşan tartışmalar da bezginlik yaratmıştır.
    Yasaların ciddiye alınmaması
Yasalara duyulan güzensizlik; TMMOB Kanunu'nun TMMOB'ye verdiği görevin yerine getirilmesini zorlama temelinde değerlendirilmesini engellemiştir. Bunda bir çok noktada çok olumlu girişimlerde bulunan TMMOB'yi zor durumda bırakmama yaklaşımlarının da etkisi olmuştur.
   
Güven Eksikliği
    Meslek örgütünün yetkinliği olan kişiler tarafından üstlenilmeyeceğinden çekinilmesi
Yeterli yetkinlikte kimselerin örgüt yönetimlerine ilgi göstermemeleri sonucunda örgütün yetkin olmayan kişiler tarafından yönetilmek durumunda kalınacağından çekinilmesi de tartışmaların gelişmesini engelleyen etmenler arasındadır.
    Meslek sahiplerinin konuyu karmaşık görmesi
Endüstri mühendisleri meslek örgütü konusunu uygulamadaki örnekler temelinde değerlendirme yanılgısına düşerek kurulacak örgütü anlamlandırmakta güçlük çekmişlerdir.
    Meslek örgütünün yaptırım olanaklarına güvenmemek
Benzeri deneyimlerin yetersiz olması nedeniyle, endüstri mühendisliği alanına yönelik olarak alınacak kararların uygulatılmasını sağlayacak araçların geliştirilebileceğine hep kuşku ile bakılmıştır.
    Odayı yaşatmanın zorluklarından ürkmek
Odayı sürdürülebilir kılmak üzere meslektaşların ödentilerinden başka kaynağın geliştirilemeyeceği kuşkusu konu üzerinde yoğunlaşmayı engellemiştir. Bunun yanı sıra uygulamadaki şube yapılanmasını sürdürebilmenin güçlükleri gözetildiğinde örgütlenmenin etkili kılınabileceğine duyulan güven de azalmıştır.

“Bilgi” Eksikliği
    Mesleğin ne olduğunu bilmemek
Meslek kavramı bizde yeterli olgunluğa ulaşmamıştır. Bu durum tartışmaların kısırlığını etkilemiştir.
    Meslek örgütünün ne olduğunu bilmemek
Meslek örgütünün meslek insanları arasındaki dayanışma yönü gözetilmesine rağmen meslek insanlarının birbirleri üzerindeki denetimi ve mesleğin kamu yararına gerçekleştirilmesini düzenleyecek araçların geliştirilmesi boyutu yeterince gözetilmemiştir.
    Tartışmayı bilmemek
Tartışmanın gerçeğe ulaşmak için yapılmasından daha çok kendi doğrularımızın benimsetilmesi temelinde yürütülmesi, zamanla tartışmaların tümden yok edilmesine yol açmaktadır.

Sorun; bunların tümünü birden gözeterek, tartışmayı yürütecek bir "ağırlık merkezi"nin oluşturulmasıyla aşılabilir olarak görülmektedir. TMMOB bu ortamı yaratamazsa böyle bir görev meslektaşların boynunda asılı kalacaktır.

MMO içindeki EM sayısı TMMOB'nin 5 odasının üye toplamından daha fazla

Endüstri Mühendisliği bölümlerinin yeni mezun vermeye başladıkları dönemlerde, endüstri mühendisleri, TMMOB yasası gereği* "en yakın odaya ithal olundu"lar. En yakın Oda da bölüm olarak ayrıldıkları Makina Mühendisliği nedeniyle MMO olarak belirlendi.
Bu durum ilk birkaç yıl için anlaşılabilirdi; en acımasız yorumcular 1980'e kadar "Oda"nın kurulmamış olmasını bu maddeye dayandırabilir.
Böyle olunca, giderek daha az endüstri mühendisi MMO'ya yazılır oldu. Ancak özel yönlendirmeler, örgütlenme duyarlıkları ve özlük hakkı beklentileri üyelik nedeni oldu. Gelinen noktada MMO'ya üye olan endüstri mühendisleri oranı 1/6'nın altına düştü. Buna rağmen TMMOB içerisindeki endüstri mühendisleri sayısının hiç de az olmadığını aşağıdaki tablo üzerinde görebilirsiniz:

Bu tablo şunun gibi bilgiler veriyor: Yalnızca MMO İstanbul Şubesi'ndeki üyeler Tekstil Mühendisleri Odası üye sayısı dolayındadır**. Aynı karşılaştırmayı MMO Ankara Şubesindeki endüstri mühendisleriyle Gemi Makinaları İşletme Mühendisleri Odası; MMO İzmir ile Petrol Mühendisleri Odası; MMO Kocaeli'indeki endüstri mühendisleri ile Meteoroloji Mühendisleri Odası üye sayıları için de yapabiliriz.
Geri kalan şubelerdeki üyelerimiz de TMMOB'nin üye sayısı büyüklüğünde 19. sıradaki İç Mimarlar Odasındakinden daha fazladır.
Oda teşkiline müsait olmayan ihtısas mensubu olmaktan mensuplarının çok küçük bölümleriyle oda teşkilini mümkün kılmış çok sayıda ihtısas sahasının fevkinde mensuba sahip olan bir ihtısas sahası haline geldik.
Makina Mühendisleri Odasına üye olan meslektaşlarımızın sayısı TMMOB Yönetim Kurulunda birer üye ile temsil edilen 5 Odanın üye sayısının toplamından fazladır. MMO'ya üye olmayan meslektaşlarımızın sayısı da bunu 5 katından fazladır.
Bu kadar basit ve çarpıcı gerçeklerle uyum içerisinde yaşamayı nasıl öğrendiğimizin bir toplumsal ruhbilim sorunu olduğuna inanıyorum.

* Madde 17 - Sayıları oda teşkiline müsait olmıyan ihtısas mensupları Birlik Umumi Heyeti karariyle ihtısaslarına göre en yakın odaya ithal olunur.

**  TMMOB Odalarının 2013 yılı sonundaki üye sayıları

Çin'de Endüstri Mühendisliği

Gelişmekte olan ekonomi ülkelerinin üniversite sıralamasında ODTÜ 2015'te 3. sırada çıkmıştı. Bu sıralamanın ikinci üniversitesinin Endüstri Mühendisliği Bölümü hoş bir şey anlatıyor.
Çin'in, yaptıklarını bu temelde yürüttüğünü düşününce bizim çok fazla takıntıya sahip olduğumuzu düşünmemek için hiçbir neden kalmıyor...
Adamlar, ilgili alanda dünyadaki birikimi, endüstri mühendisliği eğitiminde işlerine yarayacağına inandıklarını hızla kendileri için basılı hale getirmişler.
Dört yıla bile gerek duymayan  bir eğitimle hızlı çözümlere gitmişler.
Meslek örgütü konusunu çözmekte ise (6. maddeye bakarsak) neredeyse bizim gibi davranmış, fakat çözümü ABD kuyruğuna takılmakta bulmuşlar. Sonuçta; geliştirdikleri şu seçeneği uygulamalarını bekliyorum. 15 Türkiye ölçüsünün üzerindeki bir ülkede bu esnekliği küçümsememek gerekir.
Umarım, bugünlerdeki durgunluğun nedeni bizimkiler olmamıştır :)